ای کلام الله ، گفتار مرا شاهد باش . من به تو سوگند یاد می کنم که اگر انگلیسی ها بخواهند بوشهر را تصرف کنند وبه خاک وطن من تجاوز نمایند ، در مقام مدافعه بر آیم وتا آخرین قطره خون من بر زمین نریخته است، دست از جنگ وستیز با آنان نکشم واگر غیر از این رفتار کنم در شمار منکرین وکافرین باشم وخدا ورسول (ص) از من بیزار شوند.وصیت نامه شهید رئیس علی دلواری

رئیس علی دلواری (۱۲۶۰-۱۲۹۴ خورشیدی/۱۸۸۱-۱۹۱۵ میلادی) آزادی‌ خواه و رهبر قیام در تنگستان و بوشهر علیه نیروهای بریتانیا در دورهٔ جنگ جهانی اول بود.

او فرزند رئیس محمد از خان های تنگستان بود و در سال 1299 قمری برابر با ۱۲۶۰ خورشیدی (۱۸۸۱ میلادی) در روستای دلوار از شهرستان تنگستان استان بوشهر در ساحل خلیج فارس به دنیا آمد.

مبارزات مشروطه‌خواهی رئیس علی با همراهی دیگر مشروطه خواهان بوشهر را از حاكمیت استبداد قاجاریه خارج كرد. در سال ۱۲۸۷ ه. ش/۱۹۰۸ میلادی به درخواست ملا علی تنگستانی و سید مرتضی مجتهداهرمی كه مخالف استبداد محمد علیشاه قاجار بود، بوشهر را تصرف كرد و حدود ۹ ماه شهر را در كنترل داشت.

جنگ میان دلیران تنگستان به رهبری رئیس علی از یك سو و نیروهای بریتانیا و خوانین متحد آنان از سوی دیگر به طور پیاپی و پراكنده تا شهریور ۱۲۹۴ خورشیدی ادامه یافت و انگلیسی‌ها نتوانستند بر رئیس علی و یارانش برتری یابند تا این كه در گیرودار حمله انگلیسی‌ها به بوشهر در شب ۱۲ شهریور ۱۲۹۴ رئیس‌علی در محلی به نام «تنگك صفر» هنگام شبیخون به قوای بریتانیا توسط فردی نفوذی و اجیر شده، از پشت سر هدف گلوله قرار گرفت و در سن ۳۴ سالگی در دم جان باخت.