دل‌های سخت‌تر از سنگ

… اینکه فرمود: ﴿فهی کالحجارة أو أشدّ قسوةً﴾ این را مستدل می کند، چطور بعضی از دلها مثل سنگ‌اند، بعضی از دلها از سنگ سخت ترند. برای اینکه ثابت کند بعضی از دلها از سنگ سخت ترند، می فرماید که حجاره، بسیاری از اینها پر برکتند: ﴿و إنّ من الحجارة لما یتفجّر منه الأنهار﴾؛ بعضی از سنگها هستند که در دل کوه‌اند و نهر از آنها منفجر می شود، آب فراوانی از آنها می جوشد که نهر را تشکیل می دهد.

﴿و إن منها لما یشقق فیخرج منه الماء﴾؛ بعضی از حجاره هستند که در حد انفجار نیستند، در حد انشقاق‌اند، آب کمتری از آنها می جوشد، می شوند چشمه. آنها که ظرفیت بیشتری دارند در حد انفجارند، نهر از آنها می جوشد، آنها که جوشش کمتری دارند، در حد انشقاق‌اند چشمه از آنها می‌جوشد. ﴿وإن منها لما یشقق فیخرج منه الماء وإن منها لما یهبط من خشیة الله﴾؛ بعضی از سنگها هستند که از ترس خدای سبحان سقوط می کنند، از جایی به جای دیگر هبوط می کنند. و انسانی که نصیحت در او اثر نکند از سنگ هم سختتر است.

اما اینکه فرمود: ﴿و إنّ من الحجارة لما یتفجّر منه الأنهار﴾ این خب روشن است، فراوان دیدند، نهرهایی که از دل سنگ‌های کوه منفجراً بیرون می‌آید و امّا آن سنگی که منشق میشود، آب از آن میجوشد آن را مشاهده کردند که ﴿إضرب بعصاک الحجر فانفجرت منه اثنتا عشرة عیناً قد علم کلّ أُناس مشربهم﴾ آن را هم دیدند که از سنگ آب می جوشد یا از سنگ‌های چشمهٴ آبی هم مشاهده می‌کنند که در اثر انفجار، انشقاق، آب می جوشد. و امّا آن سنگی که از خشیت خدا هبوط کند، آن را هم احیاناً در جریان ﴿فلمّا تجلّی ربّه للجبل جعله دکّاً وخرّ موسى صعقاً﴾ آن را هم مشاهده کردند که با تجلّی حق، این سنگ سقوط کرده است.