قساوت قلب آخرین مرحله از مراحل سیر نزولی انسان تبهکار

آیت الله جوادی آملی در تفسیر آیه ثمّ قست قلوبکم…، به سنگ شدن قلب قسی اشاره کرده و می گوید: … تمام تلاش‌ها و کوشش‌های خدای سبحان برای آن است که آن نیروی ادراکی را تقویت کند و اگر کسی نیروی ادراکیش را تقویت کرد که با فرشتگان محشور می شود و اگر تضعیف کرد اوایل در حد حیوانات است، بعد در اواسط امر، از حیوانات پست‌تر است، در اواخر امر در حدّ سنگ است و در آن نهایت امر از سنگ سخت‌تر.

این مراحل چهارگانه را قرآن بیان کرده، گاهی می فرماید: ﴿کالأنعام﴾ است یا ﴿کأنه حمر مستنفره﴾ است و گاهی می فرماید ﴿بل هم أضّل﴾ گاهی می‌فرماید ﴿فهی کالحجارة﴾ گاهی می فرماید ﴿أو أشدّ قسوةً﴾. این مراحل چهارگانه نزول برای آن است که انسان اگر نخواهد آن عقل را تقویت کند دائماً در تنزّل است تا به جایی که از سنگ هم سخت تر می شود.