فرقه‌هاي اسلامي و مسئله امامت
فرقه‌هاي اسلامي و مسئله امامت: ترجمة «مسائل الامامة» و «مقتطفات من الکتاب الاوسط»
مؤلف: عبدالله بن محمد ناشي اکبر
مترجم: عليرضا ايماني
ناشر: مرکز مطالعات و تحقيقات اديان و مذاهب
سال نشر: 1386
محل نشر: قم
تعداد صفحات: 272 صفحه
نوبت چاپ: اول
کتاب مذکور شامل مطالب زير مي‌باشد:
مقدمه، نوشتة آقاي مهدي فرمانيان که در آن کلياتي دربارة نويسنده و مذهب او و توضيحاتي دربارة دو کتاب «مسائل الامامه» و «الاواسط المقالات» ارائه شده است؛
بخش اول: ترجمة کتاب «مسائل الامامه»؛
بخش دوم: ترجمة «گزيده‌هايي از کتاب «الاواسط المقالات»؛
پيوست متن عربي کتاب‌هاي «مسائل الامامة» و «مقتطفات من الکتاب الاواسط».
عبدالله بن محمد، معروف به «ابن شِر شير» ملقب به انباري و مشهور به «ناشي اکبر». وي از جهت ورود زود هنگام در نقد آراء متکلمين بزرگ مشهور به «ناشي» و از جهت اينکه با ناشي اصغر (ابوالحسين علي بن عبدالله) اشتباه نشود به «اکبر» مشهور شده است. او در شعر و کلام تبحر زيادي داشته و مورخان او را معتزلي مي‌دانند. او در سال 293 قمري در مصر از دنيا رفته. دو کتاب «مسأله امامت» که بخشي از ملل و نحل مفقودة او است و کتاب «الاواسط المقالات» منسوب به او است که عليرضا ايماني آن را ترجمه نموده است.
کتاب مسئله امامت، به بيان ديدگاه‌هاي مختلف فرقه‌هاي اسلامي دربارة امامت مي‌پردازد که با اختلافات بعد از پيامبر شروع شده است. مسلمانان بعد از رحلت پيامبر به چهار دستة پيروان علي(ع)، انصار، مهاجر، اعراب بياباني (که بي‌طرف بودند) تقسيم شدند. بعد از عثمان نيز گروه‌هاي علويه، عثمانيه، معتزله، حليسيه (بي‌طرفان) به وجود آمدند. سپس نويسنده به اختلافات شيعيان و فرقه‌هاي مختلف شيعه دربارة امامت پرداخته که در زمان امام علي(ع) و همچنين در زمان ائمه معصومين(ع)، همچنان مسلمانان و حتي شيعيان در مسئله امامت و کيفيت و فرد امام با يکديگر اختلاف داشته‌اند و فرقه‌هاي مختلفي از جمله زيديه، اسماعيليه، حشويه، قطعيه، واقفيه، سمطيه و… را تشکيل دادند.
در بخش سوم، بيان شده که معتزله نيز دربارة وجوب تعيين امام و يا عدم وجوب آن و نيز امامت فاضل و مفضول، با يکديگر به مخالفت پرداخته و به فرقه‌هاي ضراريه، عمرويه، اصميه، هشاميه، تقسيم شده‌اند. حتي مرجئه نيز به دو گروه طرفدار ابوحنيفه (که قائل به امامت قريش بود) و غيلانيه (که قائل به امامت قريش و غيرقريشي بود) تقسيم شده‌اند، در بخش چهارم به اين مسئله پرداخته شده است.
در بخش پنجم اين کتاب، ديدگاه حشويه و اصحاب حديث دربارة امامت، مخصوصاً امامت علي(ع) بيان شده است، که آنها نيز به چهار گروه کوفيان، مصريان، جوزيه، وليديه تقسيم شده‌اند و ديدگاه هر کدام از اين فرقه‌ها ذکر شده است.
در بخش آخر نيز اختلاف خوارج در باب امامت بررسي شده که شامل چهار فرقة ازارقه، نجديه، صفريه، اباضيه مي‌باشد. و پس از آن نويسنده به بررسي اين فرقه‌ها پرداخته که ازارقه سه گروه، ازارقه نخستين، خازميه و بدعيه را تشکيل دادند که هر گروهي نظرية خاصي دربارة امامت دارند به علت مفقود شدن بقية کتاب، از فرقة نجديه به بعد ترجمه ناتمام مانده است.
بخش دوم کتاب «فرقه‌هاي اسلامي و مسئله امامت»، ترجمة گزيده‌هايي از کتاب «الاوسط في المقالات» است که ابتدا به توضيحاتي دربارة آيين ثنويت و دو فرقة آن، مرقونيه و صياميون؛ آيين مجوس و فرقه‌هاي آن؛ آيين يهود و اختلافات آنها دربارة شريعت ديني و نيز آيين مسيحيت و گروه‌ها و فرقه‌هاي اين آيين و اختلافات آنها، داده شده است و سپس نويسنده اختلاف ميان مسلمانان دربارة صفات خدا و افعال بندگان و آراء مختلف آنها پيرامون قدرت انسان و محدودة آن، قدرت و رادة و فعل خدا، درد و رنج کودکان، حشر حيوانات، روزي، ايمان به خدا، معرفت، عقل، نفس را مورد بررسي قرار داده است. و در انتهاي اين مطالب با عنوان فلاسفه و مسئله قدما به نظرات فلاسفه و گاهي منطقيان، دربارة جوهر و عرض، علم، جسم، محال وصفات ممکن، عناصر چهارگانه، اجرام آسماني و ماوراء طبيعت، امراض، اختلال دو اقوال ادراکي و عدد يک اشاره شده است.
در بخش آخر کتاب «فرقه‌هاي اسلامي و مسئلة امامت»، متن عربي دو کتابِ «مسائل الامامه» و «مقتطفات من الکتاب الاوسط في المقالات» آورده شده است.
تهیه و تنظیم: زهرا خلیلی (استان زنجان - شهرستان ابهر)