آیا شب قدر، تنها یک شب است یا می تواند متعدد باشد و با شروع شب قدر در یک نیم کره، وضعیت مردم در بهره مندی از شب قدر در مناطق دیگر و نیم کرة دیگر، چگونه خواهد بود؟

در این باره می توان گفت: با استفاده از ظهور آیات و روایات، شب قدر، تنها یک شب در طول سال است و این شب، موقعیت ممتازی است که در آن تقدیرات امور و بهره مندی از برکات نزول فرشتگان، به طور ویژه، شامل حال بندگان می شود.

اما با توجه به اختلاف افق ها، چند نظریة زیر مطرح شده است:

1. شب، همان سایه نیم کرة زمین است که بر نیم کرة دیگر می افتد و می دانیم این سایه، همراه گردش زمین در حرکت است و یک دورة کامل آن در بیست و چهار ساعت انجام می شود. بنابراین، ممکن است شب قدر، یک دورة کامل شب به دور زمین باشد؛ یعنی مدت بیست و چهار ساعت تاریکی که تمام نقاط زمین را زیرپوشش خود قرار می دهد، شب قدر است که آغاز آن، از یک نقطه شروع می شود و در نقطة دیگر، پایان می یابد.

2. مراد از شب قدر، مجموع شب و روز است؛ مثل یوم که به یک شبانه روز گفته می شود که ممکن است برخی شب آن را درک کنند و برخی در مناطق دیگر کرة زمین، روز آن را درک کنند و به همین جهت، در برخی روایات آمده است که اگر کسی از شب زنده داری در شب قدر، محروم بود…

از امام صادق علیه السلام چنین روایت شده است: «در طول سال، یک شب قدر وجود دارد و روز آن، مانند شب آن است».

3. نظریة سوم این است که شب قدر هر منطقه، بر طبق افق همان منطقه است؛ به عنوان مثال، اگر شب 23 ماه مبارک رمضان، شب قدر باشد، شب 23 ماه رمضان هر منطقه ای، شب قدر آنهاست و بقیة مناسبت ها، مثل عرفه و شروع و پایان هر ماه قمری و عید فطر و قربان و مبعث و غدیر نیز همین طور است؛ یعنی طبق افق همان جاست؛ یعنی مانند اوقات نماز است که نماز صبح ما در این ساعت است که آفتاب طلوع نکرد؛ در حالی که در منطقة دیگر، چند ساعت است که آفتاب طلوع نموده و نماز صبح، قضا شده است و همانطور که تعجب نمی کنیم از این که در شهرهای دیگر، نماز قضا شده یا در منطقة ما اذان صبح شده و در ماه رمضان امساک کرده ایم، در حالی که در شهرهای غربی هنوز مردم مشغول خوردن سحری هستند، در شب قدر هم تعجبی ندارد که امشب، شب قدر ما باشد و چند ساعت بعد، شب قدر منطقه ای دیگر و این نظر، منافات با یک شب بودن شب قدر نیز ندارد؛ زیرا برای هر شخص و هر منطقه ای، یک شب قدر وجود دارد.

بنابراین نظریه، فرشتگان در تمام 24 ساعت شبانه روز قدر، به طور مرتب در حال نزول بر حجت خدا و آوردن برکات هستند و در هر جا، تا طلوع فجر آن منطقه، فیض الهی به طور ویژه نازل می شود.

به نظر ما، نظر دوم نیز باید به نظر و احتمال سوم برگردانده شود؛ زیرا طلوع فجرها مختلف است و این طور نیست که هم زمان در یک مقطع زمانی نصف کره زمین شب باشد و نصف دیگر روز؛ بلکه از آن جا که زمین در حال چرخش است، لحظه به لحظه، «حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ» برای مناطق مختلف، اتفاق می افتد و همه طبق افق منطقة خود، از شب قدر بهره می برند و این طور نیست که برخی شب قدر داشته باشند و برخی روز قدر. همان طور که برگشت نظر اول نیز به همین قول است و در نتیجه، بهترین نظر این است که هر منطقه، طبق افق خودش، شب قدر دارد؛ همان گونه که مردم آن مناطق طبق افق خودشان نماز می خوانند و روزه می گیرند و این مطلب، با یکی بودن شب قدر نیز منافات ندارد؛ زیرا مقصود از یک شب بودن شب قدر، یک شب بودن برای هر فرد و هر منطقه است.

4. نظریة چهارم این است که یک شب قدر زمانی واقعی داریم و یک شب قدر زمانی اعتباری؛ شب قدر زمانی واقعی، لحظه ای از شب خاصی است که در آن لحظه، انسان کامل، فیوضاتی را از عالم بالا دریافت می کند و این لحظه، امری شخصی و غیرقابل توسعه و تعدد است و شب قدر زمانی اعتباری، مقطعی از زمان است که ممکن است 24 ساعت یا کمتر و یا بیشتر امتداد داشته باشد و با توجه به اختلاف افق ها متعدد می شود؛ برای مثال، ممکن است در سرزمینی خاص، از سر شبی معین تا طلوع فجر، برای اهل آن سرزمین، شب قدر باشد؛ ولی در سرزمینی دیگر، بعد از دوازده ساعت، شب قدر اهل آن سرزمین، شروع شود و… .

بنابراین، فیوضات و برکات شب قدر زمانی اعتباری، قابل توسعه بوده و امتداد زمانی 24 ساعتة شب و روز قدر، دارای فضیلت، مشترک است. طبق این نظریه، شب قدر واقعی، آن شبی است که تا طلوع فجر آن شب، ملائکه بر امام زمان علیه السلام نازل می شوند و آن، یک شب شخصی واحد است؛ ولی امام زمان علیه السلام آن فیوضات را طبق افق های هر منطقه، بر مردم آن جا نازل می فرماید. این قول، شبیه قول دوم است؛ یعنی انسان های برخی مناطق، روز قدر دارند و نه شب قدر. به هر حال، به نظر ما، قول سوم، بهترین قول است…

تفسیر نمونه جلد 27