در این مقاله به شناسایی کامل منابع اینترنی موجود در حوزه دین پژوهی پرداخته شده است.

از جمله مشکلات معمول محققان در حوزه دین‌پژوهی، شناسایی کامل منابع موجود و دستیابی آسان به مآخذ معتبر است. پیش از ظهور فناوری اطلاعات و ارتباطات (IT)، شناخت درست و جامع منابع اسلامی، بسیار سخت می‌نمود و لازمه نیل به نتیجه مطلوب، صرف هزینه زمانی و مالی فراوانی بود. اما امروزه با وجود ابزارهایی چون: اینترنت، نرم‌افزار و موبایل، راه دسترسی به این منابع هموار شده و پژوهشگران می‌توانند در کمترین زمان و هزینه، به نتایج دلخواه خود دست یابند و در دورترین کتابخانه‌ها و مراکز دنیا به کاوش در حوزه تحقیقی خویش مبادرت ورزند. در این نوشتار سعی می‌کنیم تا شما فرهیختگان را با روش‌های شناخت منابع اسلامی در فضای مجازی و شیوه‌های دستیابی به مآخذ مورد نظر از طریق ابزارها و فناوری‌های روز دنیا آشنا سازیم؛ تا راه پر فراز و نشیب تحقیق و تدقیق را آسان‌تر طی نموده، زودتر به سرمنزل مقصود برسید. از آنجا که «اینترنت» و «نرم‌افزار» پرکاربردترین ابزار‌های تحقیقاتی پژوهشگران و استادان در جامعه کنونی ما به شمار می‌رود، مباحث خویش را در این دو محور سامان می‌دهیم.

اینترنت
برای اینکه از طریق این ابزار جهانی بتوان تحقیقات علمی و موضوعات پژوهشی خود را سامان‌دهی داد، لازم است اطلاعات ضروری را در باره آن به دست آورد. قدم نخست این است که مطالعات مقدماتی در مورد این ابزار کارآمد داشته باشید و با ویژگی‌های آن آشنا شوید. برای این منظور ‌می‌توانید به دانشنامه آزاد اینترنتی ویکی پدیا(www.vikipedia.org) مراجعه کرده و بعد از جستجوی واژه «اینترنت» اطلاعات مفیدی در باره تعریف، تاریخچه،‌ ساختار و کاربردهای اینترنت به دست آورید. شیوه تحقیق در اینترنت گفتنی است که به سه شیوه کلی می‌توان در اینترنت به تحقیق پرداخت.
1. نخست اینکه اگر نشانی مشخصی از یک سایت را در اختیار دارید، با وارد کردن آدرس آن در خط ورود مرورگر وب، می‌توانید به پایگاه مورد نظرتان دسترسی یابید.

2. کمک گرفتن از موتورهای جستجو است. به طور کلی، مناسب‌ترین راه برای بازیابی اطلاعات مورد نیاز، استفاده از موتورهای جستجو که راهنما و نمایه پایگاه‌های اینترنتی هستند، می‌باشد. شمار این موتورها، بسیار است و هر یک ویژگی‌های خاص خود را داراست؛ اما همگی، امکان جستجوی ساده (کلیدواژه‌ای) و پیشرفته را ارائه می‌کنند. تجربه و تحقیقات نشان داده است که برای انجام جستجوی کامل و فراگیر، باید در بیش از یک موتور جستجو، به کاوش در محدوده تحقیقاتی خود پرداخت. مهم‌ترین این موتورهای جستجو، به ترتیب الفبایی از قرار ذیل است: www.altavista.com, www.excite.com, www.google.com, www.hotbot.com, www.infoseek.com, www.lycos.com, www.netafind.com, www.opentext.com, www.yahoo.com البته در ایران، موتور جستجوی «گوگل» و «یاهو» بیشترین مراجعه را دارند. به عنوان مثال، با کاوش واژه «ایمان» در جستجوگر گوگل، با بیش از هفت میلیون پاسخ مواجه می‌شوید. اگر همین کلمه را در جستجوگر یاهو و یا lycos، سرچ کنید، چهارصد هزار پاسخ ارائه می‌شود. چنانچه آن را در جستجوگر excite کاوش نمایید، با افزون بر صد هزار جواب مرتبط با ایمان مواجه می‌شوید. اما برخی از جستجوگرها که می‌توانند مطالب مورد نیاز شما را در صفحات فارسی اینترنت جستجو کنند، عبارتند از:
شیعه سرچ (راهنمای پایگاه‌های شیعی)www.shiasearch.com،
کتاب لینک (موتور جستجوی کتاب‌های اسلامی قابل دانلود)www.ketablink.com،
قفسه (جستجوگر کتاب فارسی وب)www.farsiebook.com،
پارسیک (اخبار خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری فارسی)www.parseek.com،
کتاب قم (جستجوگر کتب دینی)ketabeqom.com،
نت کاو (کاوشگر فارسی اینترنت)www.netkav.com،
ریسمون (جستجوگر مستقل فارسی)www.rismoon.com،
پارس قرآن (جستجوگر قرآن کریم) و قرآن سایت (جستجوگر سایت‌های قرآنی)www.parsquran.com،
جواب (کاوشگر پرسش‌ها و پاسخ‌های دینی)www.jawab.ir.

3. آشنایی با سایت‌های مرجع و راهنماست. در اینجا، برخی از پایگاه‌های اینترنتی را که در زمینه‌های علمی و پژوهشی، به کاربران و محققان لینک‌ها و منابع خوبی را عرضه می‌کنند، معرفی می‌کنیم:
الف. پایگاه‌های آ ماری: که به ذکر دو نمونه بسنده می‌کنیم:
1. سالنامه آماری ایران (www.sci.or.ir): این پایگاه که متعلق به مرکز آمار ایران است، مجموعه‌ای متنوع از آمارهای رسمی کشور ایران را به طور سالانه و در موضوعات متنوع و دسته‌بندی شده ارائه می‌کند.
2. مراکز آماری جهان (www.census.gov/main): اگر به دنبال اطلاعات آماری کشور خاصی هستید، می‌توانید از این پایگاه بهره ببرید.

ب. راهنماهای‌ الکترونیکی: سایت‌هایی هستند که فهرست طبقه‌بندی ‌شده و مفیدی از پایگاه‌های اینترنتی را در موضوعات گوناگون یا خاص ارائه می‌کنند. برای دستیابی به منابع دلخواه، می‌توان از طریق دایرکتوری‌ها یا فهرست راهنماهای اینترنتی نیز استفاده کرد. برخی از این دایرکتوری‌ها که با تایپ عنوان آن در خط ورود موتورهای جستجو می‌توانید به نشانی اینترنتی آنها دست یابید، عبارتند از: راهنمای منابع مرجع الکترونیکی؛ راهنمای کتابخانه‌های ایران، راهنمای کتابخانه‌های جهان؛‌ راهنمای کتابخانه‌های دانشگاهی؛ راهنمای انجمن‌های علمی و حرفه‌ای؛ راهنمای مجله‌های الکترونیکی؛ راهنمای واژه‌نامه‌ها؛ راهنمای پایگا‌ه های اسلامی؛ راهنمای منابع اطلاعات علمی. ج. سایر موارد: دائرة المعارف‌های اینترنتی، سرگذشت‌نامه‌های اینترنتی، کنفرانس‌های اینترنتی، راهنمای مجلات و مقالات الکترونیکی، منابع جغرافیایی اینترنتی، کتابشناسی‌های اینترنتی، پایگاه‌های مرجع فارسی، پایگاه میراث فرهنگی، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، کتابخانه دیجیتال نور، حوزه نت، پایگاه مجلات تخصصی نور، درگاه پاسخگویی به مسائل دینی.

ج. سایر موارد: دائرة المعارف‌های اینترنتی، سرگذشت‌نامه‌های اینترنتی، کنفرانس‌های اینترنتی، راهنمای مجلات و مقالات الکترونیکی، منابع جغرافیایی اینترنتی، کتابشناسی‌های اینترنتی، پایگاه‌های مرجع فارسی، پایگاه میراث فرهنگی، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، کتابخانه دیجیتال نور، حوزه نت، پایگاه مجلات تخصصی نور، درگاه پاسخگویی به مسائل دینی.

منبع: مجله معارف ، اسفند ماه سال 1389 ، شماره 83

بلند خواندن يا زمزمه كردن يك متن، سرعت مطالعه شما را كاهش مي دهدشايد براي شما هم پيش آمده از خواندن مطالب بلندي كه به آنها علاقه داريد منصرف شويد. آمار لايك خور نشان مي دهد كه بيشتر كاربران ترجيح مي دهند مطالب خيلي كوتاه را بخوانند و مطالب بلند شانس خودشان را براي خوانده شدن نزد بخش زيادي از كاربران از دست مي دهند.
اين را مي شود كاملااز به اشتراك گذاري آيتم هاي كاربران فارسي در گوگل ريدر درك كرد. شبكه هاي اجتماعي مثل توييتر و فيس بوك هم در تغيير ذائقه كاربران سهيم هستند و كاربران هر روز گزيده پسندتر مي شوند، اما مي شود در اين بين كساني را پيدا كرد كه با سرعت بالا، پست هاي وبلاگ و محتوايي را كه به آن علاقه مند هستند، مي خوانند. شايد تصور شما از تندخواني، عجله داشتن و بي معني بودن يا سطحي خواندن باشد اما اگر اين فن را ياد بگيريد و آن را سرلوحه خودتان قرار بدهيد در دنياي آنلاين خود بسيار موفق تر خواهيد بود.
اما سوالي كه اينجا مطرح مي شود اين است كه آيا مي شود جان كلام متن هاي بلند را با كمترين ميزان از بين رفتن مفاهيم فهميد؟ به نظر من جواب اين سوال بله است. در اين مورد تحقيقاتي كردم كه در اينجا ۵ نكته كليدي راجع به تندخواني را با هم بررسي مي كنيم و اميدوارم اين نكات به شما كمك كند.

متن را با صداي بلند براي خودتان نخوانيد

خيلي ها عادت دارند با صداي بلند (يا حتي به صورت زمزمه كردن) يك متن آنلاين را براي خودشان بخوانند. مي توانيد نياز شنيدن هر كلمه را حذف كنيد. اصلاانگار صدايي در مغزتان نمي شنويد. مي توانيد با ديدن يا نگاه كردن، يك متن را خيلي سريع تر از آن كه صداي هر كلمه را بشنويد بخوانيد. اين روش عجيب را يك بار امتحان كنيد. قول مي دهم كه مجذوبش بشويد. مثل يك ميان بر از قسمت بزرگي از مغز مي ماند.

تندخواني راحت تر است

كساني كه اين كار را شروع كرده اند، اتفاقي جالب برايشان افتاده است. در واقع آنها هر كلمه را توي ذهنشان نمي بينيد، ولي مغزشان مي داند كه چه چيزي را مي خواند مثل اين مي ماند كه چشم ها تحمل نگاه كردن به كلمات را ندارند، ولي مغز اطلاعات را تجزيه و تحليل مي كند.
مغز شما مي تواند گروهي از كلمات و جملات را با هم تجزيه و تحليل كند. به محض اين كه از اين روش استفاده كنيد اين حس به شما دست مي دهد كه با آرامش فقط چشم هايتان را در متن روي كلمات خيلي تند سُر بدهيد. فقط مثل هر چيز ديگري نياز به كمي تمرين داريد.

برنگرديد

شايد به اين قضيه توجهي نكنيد، ولي خيلي از ما اول يك جمله را مي خوانيم بعد برمي گرديم دوباره آن را مي خوانيم. بيشتر نگران اين هستيم كه شايد يك نكته كوچك را از قلم انداخته باشيم، پس برمي گرديم و دوباره از اول مي خوانيم و اين زمان خواندن يك متن طولاني آنلاين را 2 برابر و گاهي چند برابر مي كند. ارزش امتحان كردن را دارد پس تلاش كنيد.
اگر فكر مي كنيد كه چيزي از قلم افتاد، فقط ادامه بدهيد. هيچ قانوني وجود ندارد كه بتواند قانعتان كند يك پست طولاني ارزش دوباره خواندن را داشته باشد.

پدال گاز را كنترل كنيد

در خواندن بعضي از مطالب بايد دقت بيشتري به خرج داد مثل خواندن يك آگهي استخدام، يك مطلب تخصصي محاسباتي يا يك شعر كلاسيك، اما بعضي مطالب را مي شود با سرعت خيلي زياد خواند مثل يك خبر ورزشي، داستان، مطالب مجله ها و… پس سعي كنيد متناسب با نوع مطلبي كه مي خوانيد سرعت خواندن خودتان را انعطاف بدهيد.

با اشتباهات تندخواني آشنا شويد

اشتباه اول: اگر هر كلمه را در آن واحد واقعا آرام بخوانيد، آن كلمه را بهتر درك مي كنيد. خب اين حقيقت ندارد. چند بار براي تان پيش آمده كه يك جمله اي را آرام خوانديد و به يك مساله ديگر فكر مي كرديد، پس واقعا نمي فهميديد كه چه داشتيد مي خوانديد؟ خب اين مورد براي خودم بيشتر از يك ميليون بار اتفاق افتاده. فهميدن، رابطه مستقيمي به تمركز دارد، نه سرعت. اگر جدا به آن چيزي كه مي خوانيد تمركز كنيد، فهم شما بخوبي عمل مي كند، حالامي خواهيد تند بخوانيد يا نه. حتي مقدار كمي حواس پرتي در اين مورد هم مي تواند به شما كمك كند.
اشتباه دوم: و اين هم اشتباهي بيش نيست كه شما يك دفعه ياد مي گيريد كه تندخوان بشويد، ولي الان شما قادريد كه يك پست طولاني را واقعا تند بخوانيد. تندخواندن يك مطلب طولاني رابطه مستقيمي با آشنا بودن تان به موضوعي كه مي خوانيد دارد. اگر من يك پست در مورد شبكه هاي اجتماعي بخوانم مطمئنا مثل برق تمامش مي كنم. اگر يك پست در مورد جراحي مغز بخوانم، وقتي معني كلمه ها را نفهمم واقعا برايم مهم نيست كه چقدر تند مي خوانم چون همه اش برايم وقت تلف كردن هست.
اشتباه سوم: اشتباه سومي كه دوست دارم آن اشاره كنم اين كه سطحي خواندن با تندخواندن خيلي فرق دارد، گرچه خيلي وقت ها بعضي ها جاي كلمات را با هم عوض مي كنند. سطحي خواندن يعني جاي يك چيز را با يك چيز ديگر عوض كنيد. جاي كلمه اي را با كلمه ديگر عوض كنيد. تندخواندن كلايك تكنيك ديگري به شمار مي آيد. با تندخواني كردن، شما يك متن را كاملاجذب مغز خودتان مي كنيد. اگر چه با سطحي خواندن مي توانيد يك مطلب طولاني را سريع تمام كنيد. اما اطلاعاتي كه به صورت تندخواندن وارد مغز شما مي شود با سطحي خواندن قابل مقايسه نيست چون همه متن را نمي خوانيد.

لیست عوامل حواس پرتی بی نهایت و برای هر فردی متفاوت است .به هرحال، با اتخاذ یک روی کرد مناسب و چند راه برد عملی ذکر شده در پایین، شما می‌توانید به طور ثمر بخشی از آنها بهره ببرید. موارد زیر را مطالعه کنید:

مکانی آرام و راحت انتخاب کنید

در مکانی مطالعه کنید که احساس راحتی بیشتری می‌کنید. از نظر بیشتر افراد، خانه بهترین جا برای مطالعه است. اما اگر افراد زیادی در خانه‌تان هستند، به جای دیگری بروید. کتاب خانه‌ها مکان‌های مناسبی جهت مطالعه هستند، شما می‌توانید از اتاقهای مطالعه‌ای که در آن جا وجود دارد استفاده نمایید. هم چنین در محوطه‌های بیشتر دانشکده‌ها اتاقهایی جهت مطالعه اختصاص داده شده‌اند، از این امکانات استفاده کنید.

چیزهایی را که باعث حواس پرتی‌تان می‌شوند، کنار بگذارید.
میز مطالعه‌ی خود را از چیزهایی که به هنگام مطالعه به آنها نیازی ندارید، خالی کنید؛ درهم و برهم بودن اتاق می‌تواند موجب حواس پرتی شود. دیدن چیزهایی همانند یک کتاب، یک قبض یا یک تصویر ممکن است باعث حواس پرتی شما شود. وسوسه شده‌اید که برنامه‌ی مورد علاقه‌تان را تماشا کنید؟ اگر چنین است، تلویزیون و لپ‌تاپ را از خود دور نگه دارید. قبل از شروع مطالعه، فیس ‌بوک را چک کرده و سپس از اینترنت خارج شوید. موبایل خود را در حالت سکوت قرار داده و ترجیحاً دور از دید باشد.

یک برنامه زمانی آماده کرده و به آن پای بند باشید

یک برنامه زمان ‌بندی تهیه کرده و به صورت یک در میان ، موضوعات مورد علاقه‌تان و موضوعاتی هم که به آنها علاقه ندارید در این جدول قرار دهید. برای خود هدفی مشخص کرده و در پایان هر روز، بررسی کنید که آیا به آن اهداف رسیده‌اید یا خیر. هنگامی‌که موفق به انجام هدفتان شدید، خود را با خرید یک دسر یا اجازه‌ی گشت در اینترنت، یا هرچیزی که باعث خوش حالیتان می‌شود، تشویق کنید.

در فواصل معینی به استراحت بپردازید

بسیار مهم است پیش از احساس اشباع از مطالعه و از دست دادن کامل تمرکز، استراحت کنید. بعد از گذشت زمان تقریباً هر یک ساعت که بستگی به میزان تمرکزتان دارد، 10 تا 15 دقیقه استراحت داشته باشید. استراحت‌های منظم بسیار در حفظ تمرکز مفیدند. اگر احساس خستگی زیادی می‌کنید، ممکن است زمان استراحت طولانی‌تری لازم داشته باشید و هنگامی‌که احساس کردید سرحال هستید ، به مطالعه کردن بازگردید.

متناوباً خوراکی‌های مختصری میل کنید

از خوردن غذای زیاد پیش از جلسه‌ی درس خود داری کنید و نیز چیزی نخورید که باعث ناراحتی معده‌تان شود. خوردن بیش از حد شما را بی حال کرده و وسوسه می‌شوید چرت کوتاهی بزنید و با گرسنه نگاه داشتن خود، از تمرکزتان کاسته می‌شود. بهترین کار خوردن غذاهایی مختصر در طول روز است. هر زمان که به استراحت مشغول می‌شوید خوراکیهای سالم و انواع میوه‌جات را انتخاب و میل کنید. هم چنین حتماً آب کافی مصرف نمایید، خصوصاً هنگامی‌که احساس تنبلی می‌کنید.

هنگامی‌که احساس می‌کنید از هر زمان دیگر سر حال‌ترید، به یاد گیری بپردازید

درحالی که بیشتر افراد ادعا می‌کنند که بهترین زمان یادگیری صبح زود است، اما افراد انتخابهای متفاوتی دارند. زمانی که احساس بیشترین هوشیاری را دارید، پیدا کرده و در آن زمان به مطالعه بپردازید. سخت‌ترین قسمت‌های مطالعه را برای زمانی که سر حال‌تر هستید برنامه‌ ریزی کنید. به محض این که ساعت بدنی خود را پیدا کردید طبق آن یک برنامه بریزید و به آن پای بند باشید.

از راحتی بیش از حد در صندلیتان بپرهیزید

در یک صندلی خوب سفت با تکیه‌گاه مناسب پشتتان بنشینید. از دراز کشیدن در تخت و مطالعه کردن یا نشستن روی مبلی که نرم و راحت باشد، بپرهیزید، به دلیل این که زیادی راحت بوده و ممکن است به خواب روید. به هنگام مطالعه جهت حفظ تمرکز و جلو گیری از سستی، بهتر است روی تخت ننشینید.

تمام عوامل درونی که باعث حواس پرتی می‌شوند را از میان بردارید

حواس پرتی درونی می‌تواند شامل کار نیمه ‌تمام یا فشار روحی باشد که ذهن شما را اشغال کرده و به شما اجازه‌ی حفظ تمرکز نمی‌دهد. اگر از فشارهای روحی رنج می‌برید، سعی کنید پیش از شروع مطالعه، به آنها رسیدگی نمایید. هر کاری که ممکن است بعداً موجب حواس پرتی شما گردد را به اتمام برسانید. ذهن خود را از هر چیزی که به درس مربوط نمی‌شود یا مواردی‌ را که فراموش کرده‌اید، خالی کنید. چند شمع وانیلی آرامش‌ بخش را روشن کرده تا خود را آرام کرده و بتوانید تمرکز کنید.
صرف نظر از توصیه‌هایی که در بالا ذکر شد، کنار‌ افراد سخت کوش باشید زیرا خلوصشان ممکن است بر روی شما اثر بگذارد. هرچه بیشتر با انگیزه باشید، خیلی راحت‌تر می‌توانید عوامل حواس پرتی را از خود دور کنید. چیزهای متفاوت برای افراد مختلف، متفاوت عمل می‌کنند؛ پیدا کنید که چه مکانی، زمانی و شیوه‌ای بهترین بازده را برای شما به همراه دارد و به آن بچسبید. با گذشت زمان خود را مجهز به تکنیکهای حفظ تمرکز جهت جلو گیری از حواس پرتی در حین مطالعه بنمایید.

تألیف و ترجمه: حمید وثیق زاده انصاری