صفات دشمنان از دیدگاه قرآن

قرآن کریم نیز به شناخت دشمن, براى حفظ و سلامت جامعه سفارش کرده و در قالب داستان هاى عبرتآموز به معرفى دشمنان توحید در اشکال گوناگونى چون شیطان شناسى, منافق شناسى, طاغوت شناسى و کفار و مشرکان اشاره مى کند.

قرآن شناخت اهداف دشمنان اسلام و جامعه اسلامى را از حساس ترین وظایف مسلمانان عنوان مى کند. مهمترین ویژگى دشمنان اسلام از نظر قرآن, پیمان شکنى آن ها است. قرآن کریم در این زمینه مى فرماید:

((کیف وان یظهروا علیکم لایرقبوافیکم الا و لاذمه(۱)چگونه (پیمان مشرکان ارزشى دارد) در حالى که اگر بر شما غالب شوند نه ملاحظه خویشاوندى با شما را مى کنند و نه پیمانى را (پایبند هستند).

قرآن دشمنان اسلام را داراى خصلت هاى ناپسندى نظیر نژادپرستى, قانون شکنى, خوى استکبارى و… مى داند. در آیه پنجم سوره حجر(۲) و در آیه ۹۶ سوره بقره(۳) یکى از ویژگى هاى دشمنان اسلام دنیاپرستى عنوان شده است.

در آیه ۵۴ سوره نسإ(۴) و آیه ۱۰۵ سوره بقره(۵) حسادت و بدخواهى یکى دیگر از خصلت هاى ناپسند دشمنان شمرده شده است.

همچنین در آیه ۱۰۰ سوره اسرإ(۶) و آیه ۵۳ سوره نسإ(۷) و آیه هاى ۷۵ و ۱۱۹ سوره آل عمران(۸) و آیه ۷۴ سوره نسإ(۹) و آیه ۱۷۵ سوره آل عمران(۱۰) و آیه ۷۱ سوره طه(۱۱) و آیه ۲۲ سوره انفال(۱۲) تنگ نظرى, خیانت, خشم و کینه, شیطان صفتى, خود را قیم مردم دانستن, و بالاخره بى شعورى از خصلت هاى ناپسند دشمنان اسلام محسوب شده است.

قرآن در جاى دیگر خطر دشمن را چنین بیان مى کند:

((اگر (دشمنان) برشما دست یابند همچنان با شما دشمن اند و دستان شان (به زور) و زبان هایشان (به تبلیغات) به بدى به سوى شماباز است و دوست دارند کافر شوید و از ارزش هاى خویش دست بردارید.))(۱۳)

دشمن شناسى در روایات

همچنین درباره لزوم شناخت دشمن احادیث فراوانى از پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(علیهم السلام) وجود دارد که به پاره اى از آن ها اشاره مى کنیم:

پیامبر(ص) درباره ضرورت شناخت دشمن مى فرماید:

((إلا و ان إعقل الناس عبد عرف ربه فإطاعه و عرف عدوه فعصاه))

آگاه باشید, عاقل ترین مردم کسى است که خدایش را بشناسد و از او پیروى کند, و دشمن را نیز بشناسد و آنگاه نافرمانیش نماید.(۱۴)

در حدیثى دیگر پیامبر(ص) مى فرماید:

((مردم اگر به ده چیز شناخت پیدا کنند, سعادت دنیا و آخرتشان تإمین است, که یکى از آن امور شناخت ابلیس و یاورانش مى باشد.))(۱۵)

دشمن شناسى در نهج البلاغه

حضرت على(ع) در نهج البلاغه شناخت دشمن را رمز بینش معرفى مى کند و مى فرماید:

واعلموا انکم لن تعرفوا الرشد, حتى تعرفوا الذى ترکه ولن تإخذوا بمیثاق الکتاب حتى تعرفوا الذى نقضه و لن تمسکوا به حتى تعرفوا الذى نبذه…;

((و بدانید که رشد نمى یابید مگر که ترک کنندگان آن را بشناسید و هرگز به کتاب خدا چنگ نمى زنید, مگر که فرو فکننده آن را چنانکه باید, شناخته باشید.))(۱۶)

على(ع) ماهیت دشمنان اسلام را چنین معرفى مى کند:

((به بالا دست خود نافرمان, به زیر دست ستم کننده, و با ستمکار هم دست اند. ))(۱۷)

آن حضرت درباره مکر و حیله دشمن مى فرماید:

((کن للعدو المکاتم إشد حذرا منک للعدو المبارز))

((از دشمن پنهان بیشتر از دشمن آشکار(۱۸) برحذر باش))

نیز در جاى دیگر به عدم غفلت از دشمن و پرهیز از کوچک شمردن آن سفارش کرده و مى فرماید:

((لاتستصغرن عدوا و ان ضعف))

((هرگز دشمنى را کوچک مشمار, هر چند ضعیف باشد)).(۱۹)

همچنین مى فرماید:

((آفه القوى استضعاف الخصم))

((آفت قدرتمند ضعیف شمردن دشمن است.))(۲۰)

حضرت امام جواد(ع) نیز یکى از ارکان مهم دفاع را شناخت دقیق دشمن مى داند و مى فرماید:

((من لم یعرف الموارد اعتیه المصادر))

((کسى که نقشه ها و مواضع کلیدى دشمن را نشناسد, در رسیدن به هدف عاجز است)). (۲۱)

از این احادیث و رهنمودها در مى یابیم, که یکى از اساسى ترین عوامل پیروزى, شناخت دشمن است. بررسى انقلاب هاى توحیدى نشان مى دهد که رهبران این انقلاب ها براى ایجاد انقلاب در جامعه ابتدا چهره دشمنان را شناسایى و سپس مبارزات علنى خود را شروع کردند.

معرفى دشمن یکى از اهداف اساسى معصومین(علیهم السلام)

پس از رحلت پیامبر(ص), اسلام واقعى از مسیر اولیه اش منحرف و خلافت از خاندان پیامبر اسلام(ص) گرفته شد, از این رو, از همان ابتدا, امامان شیعه تلاش خود را صرف شناسایى چهره دشمنان اسلام کردند. حضرت على, امام حسن, امام حسین و دیگر ائمه(علیهم السلام) تلاش هاى زیادى در جهت معرفى دشمن به جامعه مسلمین انجام دادند و مهمترین رمز پیروزى آن ها, بویژه پیروزى نهضت حسینى در این بود که دشمن را به مردم معرفى کرده بودند. بى تردید, مهمترین عامل در پیروزى انقلاب اسلامى ما نیز تإکید حضرت امام(ره) برشناخت و معرفى دشمنان بوده است و در سایه این شناخت انقلاب اسلامى به ثمر رسید.

نویسنده فرخنده زرگران

منبع: ویژه نامه پیام حوزه ش۲۹و۲۸

صفحات: 1· 2