روز 28 مرداد يادآور کودتاي ننگين و سياهي است که شيريني نهضت ملي شدن صنعت نفت را در کام ملت ايران تلخ کرد. پس از پيروزي قيام سي تير به رهبري آيت‌الله کاشاني که باعث روي کار آمدن مجدد دکتر محمد مصدق شد، مصدق در صدد افزايش اختيارات خود و محدود کردن اختيارات مجلس شوراي ملي برآمد و بناي اختلاف با آيت‌الله کاشاني را گذاشت. بدين ترتيب او بدون توجه به نقش و رهبري آيت‌الله کاشاني در قيام سي تير که منجر به روي کار آمدن مجدد او شد، به پياده نمودن شعار «جدايي دين از سياست» پرداخت و برخي روحانيون و نزديکان آيت‌الله کاشاني را دستگير کرد. عوامل داخلي و خارجي نيز آنچنان شخصيت اين مرد روحاني بزرگ و شريف را لکه‌دار کردند که شايد بتوان آن را در تاريخ ايران بي‌سابقه دانست. طرح کودتاي نظامي 28 مرداد را بايد در اصل، يک طرح انگليسي دانست. انگليس که پس از کوتاه شدن دست خود از صنعت نفت ايران، منابع بسياري را در منطقه و خصوصا ايران از دست داده بود، با قطع اميد از رسيدن به توافق، وارد مطالعه طرح يک کودتاي نظامي شد. در ابتدا آمريکا مخالف بود اما پيروزي آيزنهاور در انتخابات رياست جمهوري آمريکا باعث تغييرات عمده‌اي در سياست خارجي آمريکا شد. کرميت روزولت رييس اداره خاور نزديک سازمان سيا به فرماندهي عمليات انتخاب شد و آمريکا و انگليس، ستاد مشترکي را در ايستگاه اطلاعاتي انگليس در قبرس تشکيل دادند و عمليات کودتا را طرح‌ريزي کردند. اگرچه اجراي نقشه کودتا در 25 مرداد شکست خورد و شاه از ايران فرار کرد اما سستي مصدق و دلايل مختلف ديگر باعث شد که در 28 مرداد 1332 کودتا عملي شود و سرلشکر فضل‌الله زاهدي مجري طرح کودتا به جاي مصدق نخست وزير شد و بدين ترتيب با قبضه شدن قدرت در دست استبداد داخلي و استعمار خارجي يکي از ننگين‌ترين دوره‌هاي استبداد در تاريخ معاصر ايران رقم خود و باعث حاکميت 25 سال ديکتاتوري محمدرضا شاه با حمايت مستکبرين و خصوصا آمريکا گرديد. اين واقعه تاريخي در‌س‌ها و عبرت‌هاي فراواني براي ملت ايران به همراه د اشت و به عنوان يکي از تلخ‌ترين روزها در تاريخ ايران ثبت شده است.

مرکز اسناد انقلاب اسلامی

28 مرداد 1357

در فاجعه آتش‏سوزي عمدي سينما رکس آبادان که از سوي ساواک و عوامل رژيم سفّاک پهلوي جهت بدنام کردن انقلاب اسلامي مردم ايران به وقوع پيوست، 377 نفر به طرزي فجيع کشته شدند. در جريان اين آتش‏سوزي، تماشاگران سينما که در آن روز، حدود 700 نفر بودند براي فرار از مهلکه به طرف درهاي خروجي روي آوردند، ولي درها را بسته يافتند. انتشار اين خبر و نمايش فيلم‏ها و عکس‏هاي اين فاجعه، افکار عمومي را به شدت جريحه‏دار ساخت. اما رژيم شاه با متهم کردن نيروهاي انقلابي در اين حادثه ضد انساني، قصد داشت تا انقلابيون مسلمان را افرادي متحجّر و مخالف با هُنر و ضد مردم نشان دهد که در اين هدف خود ناکام ماند و مردم بيشتر حرف مخالفان را که رژيم را در اين فاجعه متهم مي‏کرد، مي‏پذيرفتند.

ای راویان قصه پرماجرای قدس

ها: بشنوید زمزمه آشنای قدس

با اینکه بال مرغ سلیمان شکسته اند

پرواز می کند دلِ ما در هوای قدس

همراه با نسیم سحر بر مشام جان

بوی بهشت می وزد از راستای قدس

پر می کشد کبوتر نور از فراز عرش

تا روشنی دهد به شبِ دیرپای قدس

با راهیان قدس چه گفتند قدسیان

کز نو فتاد شور دگر در فضای قدس؟

از هر شهید خفته به خون می رسد به گوش

بادا هزار جان گرامی فدای قدس!

این معبد شریف رها می شود، رها

از چنگ دیو فتنه به لطف خدای قدس

وعده دیدار؛ راهپیمایی روز جهانی قدس